Testy były prowadzone w ramach unijnego projektu SOFIA (Safe Automatic Flight Back and Landing of Aircraft). Udział w nim brały instytucje i firmy z branży lotniczej z kilku krajów UE, w tym z Polski, Niemiec, Portugalii, Francji i Włoch.

W trakcie trwania projektu został opracowany Eksperymentalny System Sterowania Samolotem (ESSS), a próby tego systemu w samolocie przeprowadzono na lotnisku w podrzeszowskiej Jasionce. Wspólnie przeprowadzili je Instytutu Lotnictwa pod kierunkiem Mariusza Krawczyka i zespół z Katedry Awioniki i Sterowania z Politechniki Rzeszowskiej (PRz) pod kierunkiem Tomasza Rogalskiego profesora tej uczelni.

Rogalski powiedział PAP, że ESSS jest rodzajem autopilota, który został zintegrowany z modułem programowym automatycznego wyznaczania i egzekucji trasy lotu (Flight Reconfiguration Function FRF). – Upraszczając, jest to system, który przejmuje kontrolę nad lotem samolotu, gdy z dzieje się z nim coś złego, wyznacza trasę do najbliższego lotniska, biorąc po uwagę różne czynniki np. ilość paliwa, osiągi samolotu i parametry lotu, a następnie sprowadza maszynę bezpiecznie na ziemię – dodał.

Przy realizacji projektu SOFIA były trzy założenia, skąd można będzie przejąć sterowanie samolotem, który jest w powietrzu. Pierwsze, że będzie to możliwe z ziemi. Drugi wariant przewidywał, że będzie można to zrobić z samolotu lecącego obok. Trzeci, że system zrobi to autonomicznie, po analizie, że z samolotem dzieje się coś złego np. jego kurs odbiega od zaplanowanej trasy.

Jak wyjaśnił Rogalski, ostatecznie prace skupiły się na trzecim wariancie, a ewentualnie sygnał o tym, że lot nie przebiega zgodnie z planem mógłby zostać wysłany także z ziemi.

Praktyczne próby działania demonstratora systemu zostały przeprowadzona na Podkarpaciu, Instytut Lotnictwa przeprowadził je wspólnie z Politechniką Rzeszowską, która nie tylko kształci pilotów, ale również pracuje nad lotniczymi systemami sterowania i ma bogate doświadczenie w badaniach lotniczych. Uczelnie wspólnie opracowały ESSS i zainstalowały go na samolocie I-23 Manager.

– Startowaliśmy z lotniska Jasionce, potem system był informowany, że jest niebezpieczeństwo, generował plan lotu, biorąc pod uwagę m.in. możliwości bezpiecznego dotarcia do lotniska i pokonywał tę trasę. Takich lotów było 18, co dało w sumie 10 godzin w powietrzu – powiedział Rogalski.

Naukowiec przyznał, że pierwsze próby nie były pozbawione błędu, ale po poprawkach systemu ostatnie loty były już prawidłowe.

– W testach nie badaliśmy ostatecznie automatycznego lądowania. Ten element ze względów bezpieczeństwa oraz dużych kosztów przeróbki samolotu, został usunięty z projektu. Jednak dzisiaj samoloty lądują automatycznie więc technicznie nie jest to problem nierozwiązywalny – zaznaczył Rogalski.

Według niego system wymaga jeszcze sporo pracy i dalszych badań, ale – podkreślił – baza do dalszych prac jest już gotowa.

Zdaniem Rogalskiego, system podobny do modułu FRF mógłby zadziałać i uratować życie pasażerów m.in. cypryjskiego samolotu, który rozbił się w Grecji w 2005 r. z powodu utraty przytomności przez pilotów. – W takim przypadku system poprzez różne czujniki mógłby odczytać, że coś złego dzieje się z pilotami, wówczas aktywowałby się i bezpiecznie sprowadził maszynę na ziemię – mówi.

Czy uratowałby również pasażerów samolotu Germanwings, gdzie do katastrofy we francuskich Alpach celowo doprowadził drugi pilot? Zdaniem naukowca, nie jest to wykluczone. – Gdyby system rozpoznał, że profil lotu jest niewłaściwy mógłby przejąć kontrolę nad samolotem – uważa Rogalski.

Projekt SOFIA zakończył się w 2009 r. jest jednak szansa, że prace nad systemem, który przejmie sterowanie samolotem będącym w powietrzu będą kontynuowane. Politechnika Rzeszowska, Instytut Lotnictwa, konsorcjum Sikorsky-PZL Mielec oraz czeskie firmy z branży lotniczej zgłosiły projekt opracowania takiego systemu dla samolotów lekkich. Sfinansowany miałby być on z unijnego programu CleanSky 2.

Jak zaznaczył Rogalski, małe samoloty są bardziej narażone na różne zagrożenia niż pasażerskie. – W tych maszynach pilot jest jeden, może zasłabnąć czy mieć inne problemy ze zdrowiem. W takim przypadku system, dzięki różnym czujnikom, mógłby wykryć niebezpieczeństwo na pokładzie i doprowadzić do bezpiecznego lądowania – dodał.

Pytany ile czasu potrzeba, aby taki system był instalowany w samolotach, odpowiada, że wszystko zależy od „zaangażowania, chęci i pieniędzy” przede wszystkim firm produkujących samoloty.

Źródło: PAP – Nauka w Polsce

www.naukawpolsce.pap.pl