Z kolei GRUPA WOLFF stworzyła wspólnie z firmą PROCOM SYSTEM ExPlant, który służy do zarządzania bezpieczeństwem technicznym i środowiskowym oraz awariami i utrzymaniem ruchu w przemyśle. – Umożliwia on koordynację, nadzór oraz budowę bazy wiedzy o stanie pracy poszczególnych instalacji w przedsiębiorstwie. Dzięki zgromadzeniu w jednym miejscu wszystkich informacji eksploatacyjnych i diagnostycznych system ExPlant wspiera pracę służb remontowych oraz zespołów zajmujących się utrzymaniem ruchu. W zakresie eksploatacji Explant umożliwia prowadzenie działań związanych z obsługą, oględzinami, raportowaniem, analizą awaryjności, przeglądem stanu technicznego, pomiarami eksploatacyjnymi oraz konserwacją i naprawą urządzeń zgodnie z instrukcjami eksploatacji zatwierdzonymi przez kierownika zakładu, dokumentacją techniczno-ruchową producenta, wymaganiami normy PN-EN 60079-14 oraz PN-EN 60079-17 dla urządzeń pracujących w strefie zagrożenia wybuchem, a także na podstawie innych norm, przepisów prawa czy instrukcji związanych z eksploatacją urządzeń, bezpieczeństwem pracy i bezpieczeństwem przeciwpożarowym wynikających np. z zaleceń z przeprowadzonej oceny ryzyka czy zapisów instrukcji bezpieczeństwa pożarowego – mówi Sebastian Słaboszewski z GRUPY WOLFF, koordynator projektu ExPlant.

Jak natomiast należy ograniczać szkodliwe efekty wybuchu? Na ten temat wypowiada się Grzegorz Brykała: – Istotne jest tutaj projektowanie urządzeń odpornych na ciśnienie wybuchu oraz na uderzenie ciśnienia wybuchu. Kiedy do niego dojdzie należy zastosować otwory dekompresyjne, które będą wystarczające, aby zapobiec zniszczeniu urządzeń, systemów ochronnych, części i podzespołów. Mogą mieć one postać membran odciążających, paneli wydmuchowych lub klap bezpieczeństwa. Uwolnienie mieszaniny palących się gazów i spalin, wpływa na odciążenie wybuchu oraz obniżenie jego ciśnienia. Można też wyposażyć zakład w aktywne i pasywne urządzenia, które zapobiegają rozchodzeniu się wybuchu i płomieni. Natomiast dzięki stosowaniu systemu detekcji można wykryć wybuch, kiedy będzie jeszcze w fazie początkowej i skutecznie go stłumić. System detekcji samoczynnie otwiera wyloty gaśnic ciśnieniowych. Warto również zainwestować w instalację ochrony przeciwpożarowej. Odpowiednie wytyczne znajdują się między innymi w normie PN-EN 1127-1:2011P Atmosfery wybuchowe – Zapobieganie wybuchowi i ochrona przed wybuchem – Część 1: Pojęcia podstawowe i metodyka.

Zawór oddechowy z przerywaczem płomieni Valwo. Źródło: CORONA Serwis

Wracając do urządzeń zapobiegających rozprzestrzenianiu się wybuchu w przypadku zagrożeń pyłowych, wyróżnić można zabezpieczenia w postaci systemów ochronnych, odciążających oraz odsprzęgających. Przykładem pierwszego z nich może być aktywny system tłumienia wybuchu, działający niezależnie od chronionego urządzenia. Własna centrala sterująca uruchamia go w początkowej fazie wybuchu, tłumiąc wybuch poprzez aktywację proszku gaśniczego. Z kolei przykładem systemu odciążającego, którego zadaniem jest wyprowadzenie wybuchu na zewnątrz urządzenia, są pasywne panele rozrywne. Stosuje się je głównie na zbiorniki magazynowe, ale nie tylko. Panele te nie mają centrali sterującej, lecz otwierają się samoistnie w przypadku występowania nadciśnienia. Mogą być wyposażone w czujnik, który informuje o ich otwarciu lub zniszczeniu. – Najpierw należy przeprowadzić obliczenia, które umożliwiają dobranie odpowiedniego typu oraz powierzchni płyt odciążających. CORONA Serwis wykonuje je w oparciu o warunki pracy, objętość chronionego urządzenia i jego wytrzymałość konstrukcyjną – wyjaśnia przedstawiciel firmy – Dobieramy również rozwiązania, które służą odprzęganiu wybuchów w przypadku, gdy dojdzie do niego wewnątrz jednego z elementów instalacji technologicznej. Dzięki temu można zapobiec zniszczeniu całej instalacji. Natomiast zastosowanie poszczególnych typów zabezpieczeń jest procesem indywidualnym. Ich dobieranie porównać można do szycia garnituru na miarę – dla każdego zakładu oraz procesu produkcyjnego, należy znaleźć takie rozwiązania, które będą w danym przypadku najbardziej skuteczne. Dotyczy to oczywiście również miejsc, gdzie istnieje zagrożenie wybuchem gazu. Instalacje, w których możliwy jest niekontrolowany wzrost ciśnienia, zabezpiecza się przede wszystkim płytkami i zaworami bezpieczeństwa. W przypadku bezciśnieniowych zbiorników stosuje się głównie zawory oddechowe podciśnieniowo-nadciśnieniowe, które często wyposażone są w przerywacz płomieni. Zapobiegają one nadmiernemu wzrostowi ciśnienia lub podciśnienia w zbiornikach.

W końcu należy opisać organizacyjne środki ochrony przeciwwybuchowej. Należą do nich wprowadzenie i stosowanie instrukcji technologiczno-ruchowych dotyczących urządzeń oraz instalacji. Bardzo ważne jest przestrzeganie procedur związanych z ich przeglądami, konserwacjami, remontami i naprawami. Poza tym wszyscy pracownicy powinny zapoznać się z instrukcjami bezpieczeństwa, które obowiązują w całym zakładzie i na poszczególnych stanowiskach pracy, a także z instrukcją bezpieczeństwa pożarowego. Pracodawca powinien zapewnić osobom pracującym w miejscach, w których istnieje możliwość wystąpienia atmosfery wybuchowej, odpowiednie szkolenie dotyczące ochrony przed wybuchem, w ramach obowiązujących szkoleń w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. 2010 nr 138 poz. 931, § 9.1.). Natomiast w przypadku prac szczególnie niebezpiecznych potrzebne są osobne instrukcje, a także opracowanie systemu uzyskiwania pozwoleń na ich wykonywanie. Żeby możliwe było skuteczne zapobieganie zagrożeniom wybuchowym w przedsiębiorstwie, niezbędne jest dokonanie obiektywnej oceny stanu technicznego instalacji, urządzeń i budynków, oraz warunków BHP, bezpieczeństwa pożarowego, a także dokonanie klasyfikacji obiektów pod względem zagrożenia wybuchem. Konieczne jest też zorganizowanie prac porządkowych w taki sposób, aby zakład utrzymywany był w należytej czystości. W strefach, w których może powstawać atmosfera wybuchowa należy wprowadzić zakaz używania otwartego ognia, palenia tytoniu, używania telefonów komórkowych, stosowania oświetlenia w wykonaniu zwykłym i elektronarzędzi. Powinny być tam również stosowane nakazy polegające na konieczności używania odzieży, środków ochrony indywidualnej i obuwia w wykonaniu antystatycznym oraz trudnopalnym, a także stosowania narzędzi nieiskrzących ręcznych podczas prac.

Źródło: CORONA Serwis

W celu wdrożenia organizacyjnych środków ochrony przeciwwybuchowej, warto podjąć współpracę z firmą zajmującą się zagadnieniami dotyczącymi bezpieczeństwa wybuchowego. Dr hab. inż. Andrzej Wolff w ten sposób podsumowuje działania prowadzone przez GRUPĘ WOLFF: – Naszym celem jest szerzenie wiedzy z zakresu bezpieczeństwa wybuchowego w przemyśle. Pragniemy go realizować poprzez inspirowanie ludzi osadzonych w branży przemysłowej do wdrażania najlepszych praktyk w zakresie bezpieczeństwa, aby w ten sposób mogli chronić pracowników i mienie firmy, a także środowisko naturalne. Cel ten realizujemy m.in. poprzez organizację szkoleń, konferencji i praktycznych pokazów wybuchów oraz systemów ochronnych, a także dostosowywanie zakładów przemysłowych do wymogów dyrektyw ATEX.

Źródło: BHP Consulting

Ireneusz Rogala opowiada z kolei o ofercie GRUPY ASE: – Z zagadnieniem konieczności budowania kompetencji w zakresie bezpieczeństwa przeciwwybuchowego zetknęliśmy się wiele lat temu. Zaproponowaliśmy podejście całościowe, szereg szkoleń z dziedziny ATEX, detekcja, bezpieczeństwo PPOŻ i procesowe, efektywna eksploatacja urządzeń w strefach Ex, iskrobezpieczeństwo i wiele innych. Wydajemy książki tematyczne i kwartalnik Magazyn Ex, oraz organizujemy Konferencje tematyczne. Budowanie kompetencji to proces, wielowymiarowy i trwający w czasie. W naszej Akademii Bezpieczeństwa ASE w ciągu ostatnich 10 lat przeszkoliło się ponad 15 000 osób z całej Polski i z większości zakładów, również z zagranicy. W tym zakresie wiedza w Polsce jest dostępna, a inwestowanie w nią z całą pewnością się opłaci!

W przypadku wystąpienia wybuchu w zakładzie przemysłowym, narażone zostaje zdrowie, a nawet życie pracowników. Może też dojść do poważnych zniszczeń i strat. W związku z tym nie ulega wątpliwości, że wyznaczenie stref zagrożenia wybuchem oraz podjęcie odpowiednich środków w celu zapobiegania jego powstaniu, to kwestie najwyższej wagi. Należy podejść do nich w sposób rzetelny i profesjonalny, skutki zaniedbań mogą być bardzo poważne. Przykrym dowodem na to są konsekwencje dotychczasowych wybuchów, które miały już miejsce zarówno w polskich, jak i zagranicznych zakładach przemysłowych.

Autor: Sabina Frysztacka

Artykuł pochodzi z czasopisma Główny Mechanik nr 2/2017